Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2020


Βιβλίο Πρακτικών Σχολικής Επιτροπής Δημοτικού Σχολείου Αγίας Τριάδας

                                                      (κοινότητας Θεσσαλονίκης)
                                                                    
                                                                     1936-1946



Πρόκειται για το παλιότερο έγγραφο του δημοτικού σχολείου της Αγίας Τριάδας το οποίο ΄΄περίμενε  υπομονετικά΄΄ να έρθει στο φως της δημοσιότητας , εδω και 75 χρόνια.

Ένας μικρός θησαυρός μου αποκαλύφθηκε μελετώντας το πρακτικό της σχολικής επιτροπής του δημοτικού σχολείου του χωριού μου της περιόδου 1936-1946.
Θέματα που απασχολούσαν την επιτροπή :
Μόνιμη φροντίδα η συντήρηση του κτιρίου ,της στέγης του,ο καλλωπισμός του αυλόκηπου,ο εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης,η ανανέωση της γραφικής ύλης.
Συνεχής αναφορά η συνδρομή'' υπέρ μορφωτικού κινηματογράφου''. 
Μου πήρε αρκετό διάστημα για να καταλάβω ότι επρόκειτο για ένα από τα προπαγανδιστικά μέσα που χρησιμοποιούσε η δικτατορία του Μεταξά.
Όπως επίσης και η αναφορά σε σάλπιγγες ,δίπυλα(δικωχα καπέλα), εισφορές ''δια τον ευπρεπισμόν της στολής της νεολαίας της Ε.Ο.Ν.''συμπληρώνουν το μεταξικό κλίμα της εποχής.

Συχνές οι αναφορές σε απαλλαγές άπορων μαθητών από τη  συνεισφορά στα συσσίτια!!


Εγγραφα που ξεχειλίζουν συγκίνηση: ειναι η αναφορά εράνου 17 Δεκεμβρίου 1940 για την αγορά πλεκτών ειδών '' δια τους υπέρ του ιερού αγώνος μαχόμενους στρατιώτας μας''

Εγγραφα που προκαλούν θυμό και αγανάκτηση για τους κατακτητές, αλλα συνάμα  περηφάνια
για τους συντοπίτες μας
είναι αυτά που προβλέπουν την επισκευή των αποχωρητηρίων και της εξώθυράς τους, λόγω της καταστροφής τους από τα Γερμανικά στρατεύματα.(Απρίλιος 1941)
Για τον ίδιο λόγο ζητούν και ανανέωση της γραφικής ύλης και των ειδών γραφείου. 



                                 
Μέσα απο τη μελέτη των πρακτικών φαίνεται και το πληθωριστικό σύστημα που επιβλήθηκε στη χώρα
Ετσι το 1939 το σχολειο εκμισθωνει το αγροτικο κληροτεμάχιο που διαθέτει προς 104 δρχ.το       στρέμμα,  τον Σεπτέμβριο του 1942 προς 2200 δρχ το στρέμμα και τον Οκτώβριο του 1942 -μεσα σε ένα μήνα - προς 10000 δρχ το στρέμμα.!!Εκτόξευση πληθωρισμού.!!!!

 

                 Ως πόρος εσόδων αναφέρεται η επιβολή προστίμων....για άτακτους  μαθητές!!!

             Το πιο συγκινητικό έγγραφο θεωρώ οτι είναι αυτό της 23ης Φεβρουαρίου 1941,
         όπου η    επιτροπή καλείται να αναλάβει την κάλυψη του σχολικου κτιρίου με υλικό σε καφέ                              χρώμα ως  ''παθητική αεράμυνα'' ενόψει επικείμενων βομβαρδισμών




   Ποτέ δε φανταζόμουν ότι η μελέτη των αρχείων και ειδικά της ιστορίας του σχολείου του χωριού μου
 θα ήταν ένα τόσο συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο  . Μέσα από την ανάγνωση των κειμένων και την προσπάθεια κατανόησης λέξεων και νοημάτων,   ξαναζωντάνεψαν φιγούρες απελθόντων, γνωστών και αγνώστων,   ξεδιπλώθηκε όλη  η σχολική καθημερινότητα και η κοινωνική δραστηριότητα των κατοίκων της εποχής εκείνης  και μαζί η  νεότερη ιστορία της χώρας μας, από τη δικτατορία του Μεταξά ως τη γερμανική κατοχή  και τις αρχές του εμφυλίου.






Το πρώτο δημοτικό σχολείο του χωριού στεγάστηκε σε ένα μεγάλο προσφυγικό σπίτι 
Στην πισω αυλή υπηρχαν οι ξυλαποθήκες.




Υ.Γ.  
  Θερμές ευχαριστίες στην καθηγήτρια του Δ.Π.Θ, κ Παναγιώτα.Τζιβάρα για τη δυνατότητα  επιλογής του  θέματος 
 και στη Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Αγίας Τριάδας, κ Πευκούλα.Σταγιά για το υλικό που μου εμπιστεύτηκε.

Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2020

ΒΑΡΒΑΡΑ

Φετος η βαρβάρα  δεν είναι μόνο έθιμο,είναι ανάγκη.
Φέτος που δεν επιτρέπεται το μοίρασμα,πρέπει σε κάθε σπίτι να βράσει ο ευλογημένος χυλός!
Για να γίνει η'' ευλογιά'',ευλογία!!
Μια και η Αγια Βαρβάρα τιμόταν στην Ανατολική Θράκη ως  προστάτιδα των λοιμωδών ασθενειών.

Για την παρασκευή της απαιτούνται, εκτός από τα εννιά  υλικά της ,(σιτάρι,ζάχαρη,σταφίδες,σουσάμι,κανέλα,γαρύφαλλο,καρύδια,αμύγδαλα,ρόδια)
υπομονή (σιγανή φωτιά),
επιμονή (χρόνος βρασμού),
μεράκι  (στολισμός),
δοτικότητα (μοίρασμα),
στοιχεία που γλυκαίνουν την καθημερινότητά μας και ομορφαίνουν τον κόσμο μας!!

                                  Εις υγείαν!!



                                          
 https://www.alexpolisonline.com/2011/12/o_04.html                                                      02-12 2020

 

Τρίτη 13 Οκτωβρίου 2020

    ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΒΑΤΙΝΗΣ 
                            ΕΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ

                    (πατήστε πάνω στο σύνδεσμο  ) 







Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2020

                 ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΑΡΧΙΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΓΕΝΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ

Η έναρξη της σχολικής χρονιάς συμπίπτει με το θάνατο ενός Ρωμιού που το όνομά του είναι συνυφασμένο μετον χώρο της εκπαίδευσης και με την προσπάθεια της πνευματικής  αναγέννησης  του ελληνισμού της Ανατολής
Σαν σήμερα,10 Σεπτεμβρίου 1873 πεθαίνει ο Σαράντης Αρχιγένης ,ο μεγαλύτερος  ευεργέτης των Επιβατών και ένας από τους σπουδαιότερους ευεργέτες της Θράκης  και όλων των  Ελλήνων.
Δεν θα ήταν υπερβολή ,αν λέγαμε ότι ο Αρχιγένης διαπνέονταν από το ίδιο όραμα με τον Ρήγα Φεραίο: την αναγέννηση της ελληνικής παιδείας , όραμα που κατόρθωσε να υλοποιήσει στο σύντομο βίο του .

    Ο Σαράντης Αρχιγένης αναδείχθηκε σε  διακεκριμένο επιστήμονα με συγγραφικό έργο , διετέλεσε προσωπικός ιατρός του   Σουλτάνου και διέθεσε όλη του την περιουσία στην ίδρυση και λειτουργία των Αρχιγένειων  Εκπαιδευτηρίων.

 «Τι ήσαν οι Επιβάτες προτού εμφανισθεί ο Αρχιγένης;» αναρωτιέται ο καθηγητής των Αρχιγενείων Αθανάσιος Παπαναστασίου. Και απαντά ο ίδιος: «ένα κοινό χωριό ,σαν τα άλλα εκει γύρω ,μια γεωργική πολίχνη.Παρουσιάστηκε ένας Αρχιγένης για να υποχρεώσει τα γράμματα και την ιστορία να ομιλούν με σεβασμό για τη γενέτειρα του και σήμερα και στο μέλλον……» 

Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων των Επιβατών ,με το Αρσάκειο στην

 Αθήνα και το Νηπιαγωγείο της Θεσσαλονίκης, συγκαταλέγονταν στα πιο διακεκριμένα πνευματικά κέντρα του Ελληνισμού. 

Πραγματικά ,τα Αρχιγένεια ,αποτέλεσαν εκπαιδευτήρια υψηλού επιπέδου που διέσωσαν και διέδωσαν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, μέσα στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κόσμησαν τους Επιβάτες , προκαλώντας το θαυμασμό στους επισκέπτες και τους διερχόμενους, καθώς ήταν κτισμένα στον κεντρικό δρόμο που ένωνε την Ανδριανούπολη με την Κωνσταντινούπολη . 

Στο περιοδικό Θρακικά(1957), αναφέρεται πως στις αρχές του 20ου αιώνα "δυό πόλεις ,εκτός της Βασιλεύουσας, ήταν οι πιο εμπορικές στα παράλια της Προποντίδας, η Ραιδεστός και η Πάνορμος, λογιωτέρα όμως όλων οι Επιβάτες". 


Πως όμως εκτοξεύτηκε ο φτωχός Σαράντης Αρχιγένης ,στη σφαίρα των αθανάτων;

Η ζωή του μοιάζει σαν μύθος. 

Γεννήθηκε το 1809,στους Επιβάτες Ανατολικής.Θράκης. Το 1821 τις πρώτες μέρες της Ελληνικής Επανάστασης ,οι Τούρκοι για αντίποινα, σκότωσαν τον πατέρα του και κατάσχεσαν την περιουσία του. Ο Σαράντης Τρανίκος –όπως ήταν το πραγματικό του όνομα –ήταν τότε 12 ετών.Έτσι από μικρός αναγκάστηκε να εργαστεί σε ψαροκάικα για να συντηρήσει την οικογένεια του. Παράλληλα όμως ξεχώριζε και για την ευρυμάθεια του στο σχολείο .Στο σπίτι του Φαναριώτη καθηγητή Λογάδη, όπου εργαζόταν, μάζευε τις σταγόνες των κεριών και με αυτές σχημάτιζε λυχνάρι για να φωτίζει τις νύχτες του και να μελετά. 

Όταν ο Λογάδης πληροφορήθηκε το γεγονός, συγκινημένος αναφώνησε : «Συ, ω παι θα γίνεις…αρχή του Γένους….» και έτσι με το νέο του πλέον όνομα, Αρχιγένης, γράφτηκε με εισήγηση του Λογάδη στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Αποφοίτησε με άριστα και κατόπιν υπηρέτησε ως δάσκαλος στην Ανδριανούπολη και στη Φιλιππούπολη. Όνειρο του όμως, ήταν να σπουδάσει γιατρός στο Παρίσι, αλλά η οικονομική του κατάσταση δεν το επέτρεπε. Ο πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Παρίσι τότε, Ρεσίτ Πασάς ,εκτιμώντας το ήθος και την ευφυία του ,αποφάσισε να καλύψει τα έξοδα των σπουδών του. Όταν δε επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη ,παρουσίασε τον Αρχιγένη στο Σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ, λέγοντάς του : «Μεγαλειότατε, να το δώρο μου από την Ευρώπη» 

Ο Σαράντης Αρχιγένης διετέλεσε καθηγητής παθολογίας στην «Ανώτατη Οθωμανική Ιατρική Σχολή «(Γαλατά Σεράι) για 30 χρόνια και τιμήθηκε πολλές φορές για την επιστημονική του ικανότητα με παράσημα από το Σουλτάνο Ασίζ. Με την εντατική του εργασία έγινε γνωστός σε όλη την Πόλη. Πάντα φιλάνθρωπος και φιλεύσπλαχνος στάθηκε στον πόνο φτωχών και πλουσίων. Άνθρωπος με μεγάλο πνευματικό ορίζοντα αλλά και ωραίο ψυχικό κόσμο ,θέλησε να προσφέρει την περιουσία του για τη μόρφωση της νέας γενιάς, εκμεταλλευόμενος τη συνθήκη των Παρισίων του 1856 που υποχρέωνε την Οθωμανικη Αυτοκρατορία να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις υπέρ των χριστιανών . 

Στο έργο του είχε συμπαραστάτη τη γυναίκα του Ελένη Φενερλή ,γόνο αριστοκρατικής οικογένειας από το Φανάρι. Το όραμα του Αρχιγένη πήρε σάρκα και οστά στις 8 Μαρτίου 1857 ,όταν μπήκε ο θεμέλιος λίθος των Αρχιγενείων , από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Κύριλλο Β’. Βρισκόμαστε 29 χρόνια μετά την έναρξη της πρώτης οργανωμένης εκπαιδευτικής προσπάθειας από τον Καποδίστρια και ενώ η ελεύθερη Ελλάδα αγωνίζεται με ανεπαρκή μέσα να απαλλαγεί από το σκοτάδι της μακραίωνης δουλείας,  την ιδια εποχή, εμφανίζεται στη βόρεια άκρη της Προποντίδας ένας πνευματικός αστέρας πρώτου μεγέθους: «Τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια Θήλεων ». Εμπλουτισμένα με βιβλιοθήκη 1300 τόμων και με πλήρη συλλογή οργάνων για το μάθημα της φυσικής, χημείας και στερεομετρίας, περιλάμβαναν στο πρόγραμμα τους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς, ενώ το όλο πνεύμα ήταν προσηλωμένο στην Ορθόδοξη παράδοση. Στο μέσο της αυλής υπήρχε διώροφο Ορφανοτροφείο ,όπου σιτίζονταν και σπούδαζαν φτωχά και ορφανά κορίτσια. 

Το 1868 ιδρύθηκε το «Ελένειον Αρρεναγωγείον». Το πτυχίο του αναγνωριζόνταν από την Ακαδημία των Παρισίων. Το 1873 λειτούργησε το Αρχιγένειο Νηπιαγωγείο. Επίσης, με δαπάνη του Αρχιγένη, κτίστηκε δημοτικό σχολείο στο διπλανό χωριό, το Οικονομειό. Δίκαια, λοιπόν, ο Σαράντης Αρχιγένης κατέκτησε το σεβασμό και τη λατρεία όλων. Λέγεται μάλιστα πως όταν παραβρέθηκε στις σχολικές εξετάσεις των Αρχιγενείων, το Μάιο του 1868, προσέτρεξε τόσο πλήθος από τη γύρω περιοχή για να τον υποδεχτεί που χρειάστηκε να υποστηρίξουν την αίθουσα τελετών για να μην καταρρεύσει. 

Όπως γράφει η Ζωή Σακκίδου,δασκάλα των Αρχιγενείων: «…η φύσις είναι φειδωλή εις ανάδειξιν τοιούτων ανδρών». Στην ανέλιξη του όμως δεν υπήρχε τίποτα μεμπτό. Δεν υπήρξε καμιά κρυφή συμφωνία με τους κυβερνώντες. Πολλές φορές, σε μέρες πονηρές, όταν το εθνικό μας ζήτημα στην Πόλη δυσχέραινε, ο Αρχιγένης ήταν πάντα ο από μηχανής θεός για να υπερασπισθεί τα δίκαια των Ελλήνων και της Εκκλησίας. Για την προσφορά του αυτή τιμήθηκε το 1864 από το βασιλια της Ελλαδος ,Γεώργιο τον Α.

Τα Αρχιγένεια διένυσαν 65 χρόνια ζωής μέχρι το 1922 . Όλο αυτό το διάστημα χρησίμευαν ως φυτώριο τολμηρών διδασκαλισσών ,οι οποίες ως ιεραπόστολοι της Ελληνικής γλώσσας εξορμούσαν στα βάθη της Ανατολής να διδάξουν με αυταπάρνηση τα πρώτα γράμματα στους τουρκόφωνους Έλληνες, στη Μ.Ασία, στον Πόντο, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τα νησιά του Αιγαίου, την Κύπρο και την Αίγυπτο. Προικοδοτούνταν μάλιστα-όσο ήταν εν ζωή ο Σαράντης Αρχιγένης-  και με το ποσό των 5000 γροσίων για να ιδρυσουν σχολεία.

Δυστυχώς όμως, μέχρι σήμερα, η προσφορά των Αρχιγενείων στο Ελληνικό έθνος δεν έχει προβληθεί  από την πνευματική κοινότητα της χώρας μας. Ο καλύτερος φόρος τιμής θα ήταν έστω μία αναφορά  στα σχολικά εγχειρίδια για τα ιδρύματα που αποτέλεσαν τον πνευματικό φάρο της  Ανατολικής Θράκης, τις τελευταίες δεκαετίες της παραμονής των Ελλήνων στην Ανατολή.

      Ο Σαράντης Αρχιγένης μας άφησε πολύτιμη κληρονομιά την κατευθυντήρια ιδέα του: πως το Γένος είχε ανάγκη από παιδεία για να οδηγηθεί στον ιδανικό προορισμό του. Η επιγραφή άλλωστε,  που καλωσόριζε τον επισκέπτη του Ελένειου Αρρεναγωγείου, έγραφε:  «Πενία και ατιμία αφαιρείται παιδεία»  που σημαίνει ότι   ''η φτώχεια και η ατιμία εξαλείφονται με τη μόρφωση.'':  Μήνυμα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο!!

 ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ                                               

                                                                                                                Ν.Επιβάτες    10-Ο9-2020

Επιμέλεια αφίσας: Ρουσάκη Αιμιλία


Σχολιασμός αφίσας: Στη φωτογραφία εικονίζεται  η είσοδος των Αρχιγενείων-σήμερα λειτουργεί ως  Πανεπιστημιακή σχολή-με τον πυργο του ρολογιου  στο κέντρο που στηρίζεται σε δύο κίονες. Δεξια της εισόδου υπαρχει ακόμα εντοιχισμένη με ελληνικά γράμματα η πινακίδα του ιδρύματος:''ΑΡΧΙΓΕΝΕΙΟ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟ''  .

Επάνω δεξιά εικονίζεται το ζεύγος των ευεργετών .

Επάνω αριστερά εικονίζονται τα πτυχία αποφοίτων από το Αρχιγένειο Παρθεναγωγείο και από το Ελένειο Αρρεναγωγείο.
Τα κείμενα που διανθίζουν την αφίσα σηματοδοτούν την πνευματική  ακτινοβολία των Εκπαιδευτηρίων.

Στη μαρκιζα του κτιρίου προστεθηκε η επιγραφή της εισόδου  του Ελένειου Αρρεναγωγείου ,η οποία δεν σώζεται.



Βιβλιογραφία: ''Επιβατών Εγκώμιον'',Θάνος Κουμπαρούλης

                        ''Ενα όνομα ,δύο τόποι.Επιβατες Ανατολικής Θράκης- ΝέοιΕπιβάτες Θεσσαλονίκης''

                           Μαριάνθη Παλάζη

                         ''Επιβατών Μνήμες'' Γιωργος Καριώτης


Παρασκευή 24 Απριλίου 2020

Το ιστορικό αγίασμα της Βλαχέρνας και ο Αυτοκράτορας Λέων ο Α ο Θραξ.


Ήταν γύρω στα 450μχ, όταν ένας βυζαντινός στρατιώτης, Λέοντας στο όνομα, έκοβε βόλτες σ΄ ένα δασάκι στα μέρη της βασιλεύουσας, κοντά στη Χρυσή Πύλη, όταν ξαφνικά βλέπει μπροστά του έναν τυφλό άνθρωπο να του ζητάει λίγο νερό για να σβήσει τη δίψα του. Ο Λέοντας προθυμοποιήθηκε να του βρει και να του φέρει νερό. Έψαξε λοιπόν, στο δάσος για να βρει νερό αλλά μάταια και έτσι, επέστρεφε λυπημένος.

Τότε όμως, άκουσε μια γυναικεία φωνή να του λέει:  «Δεν χρειάζεται Λέων να αγωνιάς, το νερό είναι δίπλα σου». Και πάλι ακούει τη φωνή την άγνωστη να τον προστάζει: «Λέων βασιλιά, πάρε απ΄ το νερό αυτό και δώσε να πιει να ξεδιψάσει ο τυφλός άνθρωπος και κάτι ακόμα, άλειψε μ΄ αυτό τα μάτια του και αμέσως θα καταλάβεις ποια είμαι ».
Έτσι πράγματι έπραξε ο Λέοντας και αμέσως ο τυφλός ανέβλεψε. Αλλά ταυτόχρονα άνοιξαν και τα μάτια του Λέοντα ο οποίος τώρα, κατάλαβε πως εκείνη η φωνή που του μιλούσε ήταν της Παναγίας 
Ακόμη, θαύμα αξιοθαύμαστο ήταν και η εύρεση της πηγής του σωτήριου αυτού νερού. Αλλά θαύμα ήταν και η επαλήθευση της προσφώνησης από την Παναγία, του Λέοντα , ως βασιλιά. Διότι πράγματι ο Λέων, το 486μ.Χ, ανέβηκε στον θρόνο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ως Λέων ο Α΄ ο Θράξ, (457-474).Ως αυτοκράτορας πλέον ,θα ξανακούσει την ίδια φωνή η οποία θα του παραγγέλλει την κατασκευή ναού στη θέση.του αγιάσματος. Πράγματι ο Λέων θα αναγείρει επί της θαυματουργής πηγής, θαυμάσιο Ναό αφιερωμένο στην Παναγία, τη Ζωοδόχου Πηγή για να θυμίζει τις δωρεές της Θεοτόκου προς εκείνον αλλά και όλες τις μεγάλες ευεργεσίες της προς το γένος των ανθρώπων.Ο Ιουστινιανός ,δευτερος κτήτορας του ναού ,συνέχισε την επέκταση του  με υλικά που περίσσεψαν από την Αγία Σοφία.
Στην θαυματουργή πηγή αυτού του ιερού Ναού, βρήκε τη γιατρειά και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ο Α΄, ο Λέοντας ο ΣΤ΄ ο Σοφός, η γυναίκα του, Αγία βασίλισσα Θεοφανώ, ο Ρωμανός Α΄ ο Λεκαπηνός και η γυναίκα του, ο Πατριάρχης Στέφανος (886-912), ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ιωάννης(964-966), αλλά και πλήθος ακόμη, άρχοντες και απλοί άνθρωποι εκεί γιατρεύτηκαν. Μέχρι και νεκρό ανέστησε το αγιασμένο νερό της Ζωοδόχου Πηγής.
Εδώ ψάλθηκε το 626 μ.Χ .ο Ακάθιστος Υμνος από το θεοσεβή λαό, αποδίδοντας με τον τρόπο αυτό τιμές στην υπέρμαχο στρατηγό.
Το Ναό της Ζωοδόχου Πηγής, γκρέμισαν οι Τούρκοι για να φτιάξουν με τα υλικά του το τέμενος του Σουλτάνου Βαγιαζήτ. Οι χριστιανοί στη θέση αυτή έχτισαν ένα παρεκκλήσι και αργότερα ένα πιο μεγάλο Ναό(1835).
Στο Ναό φυλάσσονταν το ωμοφόριο ,το πέπλο , η Τιμία Ζώνη  και η Τίμια Εσθής της Παναγίας που μεταφέρθηκε εκεί από τη Γαλιλαία.Επίσης υπήρχε ο βραχίονας του Αγίου Γεωργίου και το λείψανο της Αγίας Λουκίας ,τα οποία άρπαξαν οι Σταυροφόροι και τα μετέφεραν στη Βενετία.
Παναγία Βλαχερνών

 . Η εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιτισσας παριστάνεται ολόσωμη, μετωπική, μὲ υψωμένα τὰ χέρια. Με την εικόνα της  συνδέεται τὸ θαύμα του πέπλου που ανασηκωνόταν απὸτο πρόσωπο της ανάλογα μὲ την περίπτωση, όπως μαρτυρεί η Ἄννα η Κομνηνή.



Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί». «Μπαλίκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 23 Μαΐου 1453 ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι. Ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ΄ το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. 


Προτομή του Αγίου Λέοντος που βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου

  Ο Λέων ο Α  ,ο Θραξ(401-474) είναι ένας ελάχιστα γνωστός, αλλά σπουδαίος και αγιασμένος βυζαντινός αυτοκράτορας. Η μητέρα του ήταν Ελληνίδα από τη Βιθυνία. Όπως μαρτυρά το προσωνύμιό του ήταν Θρακιώτης.Δεν γεννήθηκε όμως ούτε στη σημερινή Δυτική ,ουτε στην Ανατολική Θράκη,αλλα στην Αυρηλιανή Δακία,μία περιοχή που εκτείνονταν από τη σημερινή Ανατολική Σερβία μέχρι τη Βουλγαρία .Τον 7ο αι όμως η μαζική εγκατάσταση Σλάβων και Βουλγάρων θα ανατρέψει την εθνολογική σύσταση του πληθυσμού και τελικά οι εισβολείς θα υπερισχύσουν έναντι των ντόπιων ρωμαιοποιημένων θρακών.    Ο Λέων γεννήθηκε στο Νις ,στην ίδια πόλη που κάποτε είχε γεννηθεί και ο Μέγας Κωνσταντίνος. 
 Ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που δέχτηκε στέμμα από χέρι Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως,από τον Ανατόλιο . Μέχρι τότε η στέψη δινόταν δια βοής από το στράτευμα. 
 Υπήρξε συνετός,δραστήριος και ικανός στρατιωτικός.Ποτέ του δεν ηττήθηκε. Δημιούργησε εθνικό στρατό,απο αυτόχθονες  .Διακρίθηκε και για τις διοικητικές του ικανότητες. Καθιέρωσε την αργία της Κυριακής. Καταπολέμησε τις αιρέσεις και προετοιμασε το έδαφος για την  Δ  Οικουμενικη Συνοδο στη Χαλκηδόνα .Για αυτο και η Εκκλησία τον ανακήρυξε  Αγιο. Ο πρώτος Αγιος Βυζαντινός Αυτοκράτορας και τιμάται η μνήμη του στις 20 Ιανουαρίου.



Σάββατο 14 Μαρτίου 2020

  Το κίνημα των Ζηλωτών  και η  προδοτική φιλαρχία του Ιωάννη Καντακουζηνού.

 Η διαμάχη που πήρε διαστάσεις  εμφυλίου  και έφερε τους Τούρκους στη             Θεσσαλονίκη ένα αιώνα πριν την οριστική άλωση.
          
Ο Ιωάννης Κατακουζηνός ως αυτοκράτορας και ως μοναχός


Η μεσαιωνική Θεσσαλονίκη

Η Θεσσαλονίκη κατείχε ξεχωριστή θέση μέσα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Τον 8ο αιώνα είχε συσσωρευτεί στην πόλη μεγάλος πλούτος και από τότε θεωρείται δεύτερη πόλη  του Βυζαντίου. Βέβαια, υπήρχαν πολλοί που την εποφθαλμιούσαν. Οι Σλάβοι, οι Άραβες, αργότερα οι Φράγκοι…    

Τον 8ο αιώνα, η Θεσσαλονίκη έγινε πρωτεύουσα του θέματος που πήρε το όνομά της. Το θέμα αυτό (διοικητική περιφέρεια), ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα από οικονομική και στρατιωτική άποψη. Ξεκινούσε από τον Πηνειό, συμπεριλάμβανε ένα κομμάτι της Θεσσαλίας, τη Χαλκιδική, τις πόλεις Βέροια, Νευροκόπι, Βοδενά (Έδεσσα), Σέρρες και Σκόπια  και έφθανε στο Παγγαίο και τον Νέστο.          
  Το 904 Σαρακηνοί πειρατές με αρχηγό τον εξωμότη Λέοντα Τριπολίτη, κατέλαβαν  τη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο,  μετά από λίγες μέρες, την εγκατέλειψαν, επιστρέφοντας στις βάσεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ιωάννης Καμινιάτης, ένας από τους 22.000 αιχμαλώτους, μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τα γεγονότα της εποχής.                                          
      Η δεύτερη άλωση της Θεσσαλονίκης έγινε το 1185 από τους Νορμανδούς.  Οι Νορμανδοί, αν και έχασαν 3.000 στρατιώτες,  κατόρθωσαν να καταλάβουν την πόλη, σκοτώνοντας 7.000 από τους κατοίκους της. Βασικός ιστορικός της άλωσης αυτής ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ευστάθιος.   Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ισαάκιος Β΄, διέταξε τον γενναίο στρατηγό Αλέξιο Βρανά, να εκδικηθεί τους Νορμανδούς και να ανακαταλάβει τη Θεσσαλονίκη. Πραγματικά, τον Νοέμβριο του 1185 ο Βρανάς νίκησε τους Νορμανδούς και απελευθέρωσε την πόλη, η οποία όμως είχε υποστεί τεράστιες ζημιές. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) και η διανομή των εδαφών της, συμπεριλάμβανε και τη Θεσσαλονίκη, η οποία παραχωρήθηκε στον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό. Η πόλη έγινε πρωτεύουσα τοπικού φραγκικού βασιλείου. 

Το 1223, ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Άγγελος Δούκας Κομνηνός, ανακατέλαβε τη Θεσσαλονίκη χωρίς μάχη.  Έπειτα από  την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1261, η Θεσσαλονίκη κατείχε πλέον εξέχουσα θέση  ,ήταν πλέον το πολιτικό, στρατιωτικό και πνευματικό κέντρο των ευρωπαϊκών επαρχιών του Βυζαντίου. 
  Ο Γιάννης Κορδάτος, κάνει ξεχωριστή μνεία στους «καλόγερους της Σαλονίκης. Από δαύτους υπήρχανε τότες χιλιάδες. Όλη η Σαλονίκη και τα περίχωρά της ήταν γεμάτα από εκκλησίες, ξωκλήσια, μετόχια, μοναστήρια. Το Άγιο Όρος μάλιστα τροφοδοτούσε ολοένα τη Σαλονίκη με καλόγερους που είχαν μεγάλη επιρροή όχι μόνο επάνω στην πολιτική διοίκηση μα και στην εκκλησιαστική ζωή του Πατριαρχείου της Πόλης»
   Ο πληθυσμός της, σύμφωνα με μαρτυρίες χρονογράφων του 10ου αιώνα, ήταν μεγαλύτερος από 200.000. Η Θεσσαλονίκη ήταν μία πολυεθνική πόλη. Σ’ αυτή κατοικούσαν Έλληνες, Εβραίοι, Σλάβοι, Ρουμάνοι, Αρμένιοι και Γασμούλοι (γεννημένοι από Φράγκο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα). Στις αρχές του 14ου αιώνα, ανάμεσα στους κατοίκους της, βρίσκουμε  λιγοστούς Τούρκους.  
Από τον 12ο αιώνα σημειώθηκε στην Θεσσαλονίκη σημαντική πνευματική ανάπτυξη. Θεολόγοι, ρήτορες, νομοδιδάσκαλοι, σχολιαστές των αρχαίων συγγραφέων, μαθηματικοί, γιατροί και πολλοί άλλοι άνθρωποι του πνεύματος είχαν ως κέντρο τους τη Θεσσαλονίκη. Το πρώτο μισό του 14ου αιώνα ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη και μία μεγάλη θρησκευτική διαμάχη, με αφορμή την εμφάνιση των Ησυχαστών, ενός θρησκευτικού μυστικιστικού κινήματος. Ιδρυτής της ησυχαστικής κίνησης ήταν ο Γρηγόριος Σιναΐτης και κυριότερος θεωρητικός εκπρόσωπός της, ο Γρηγόριος Παλαμάς (1296-1359), ο οποίος υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.pal

Βασικότερος εκπρόσωπος των αντιπάλων του Ησυχασμού ήταν ο μοναχός Βαρλαάμ από την Καλαβρία της Ιταλίας. Η βασική δογματική αντίθεση ανάμεσα στις δύο παρατάξεις, είχε ως αντικείμενο τη φύση του άπλετου φωτός που οι Ησυχαστές οραματίζονταν όταν βρίσκονταν σε έκσταση  .Η διένεξη μεταξύ Ησυχαστών και Βαρλααμιτών, πήρε και πολιτικό χαρακτήρα. Τελικά,  με τη Σύνοδο του 1351, επικράτησαν οι Ησυχαστές και οι Βαρλααμίτες κρίθηκαν αιρετικοί. 

Στην πόλη όμως την εποχή εκείνη εμφανίζεται μια οικονομική κρίση ,αφού Σερβοι και Τουρκοι έκλεισαν τους εμπορικους δρόμους.Αποτέλεσμα ήταν να οργιαζει η αισχροκερδεια των πλουσίων και να καταπιέζονται οι λαικές ταξεις.Στην κατασταση αυτη αντέδρασαν οι Ζηλωτές που ήταν μια συντεχνία εμπόρων και βιοτεχνών.
 
                           Η επανάσταση των Ζηλωτών (1342-1349)


Τον Ιούνιο του 1341 ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ πέθανε. Αυτοκράτορας ανακηρύχτηκε ο ανήλικος γιος του Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος υπό την επιτροπεία της μητέρας του Άννας.Τον θρόνο τότε διεκδίκησε ο Μέγας Δομέστικος, Ιωάννης Καντακουζηνός ο οποίος βλέποντας ότι ο λαός δεν τον ήθελε ,σκέφτηκε να οργανώσει κίνημα μέσα στον στρατό . Τον Καντακουζηνό υποστήριζαν οι φεουδάρχες και αγιορείτες καλόγεροι οι οποίοι αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να τον ανεβάσουν στον θρόνο. Με κάποια δικαιολογία, ο Καντακουζηνός έφυγε από την Κωνσταντινούπολη και πήγε στο Διδυμότειχο, όπου στέφθηκε αυτοκράτορας (τέλη 1341).
Αποτέλεσμα εικόνας για γυναικοκαστρο
Γυναικοκαστρο -Κιλκις
Το γεγονός αυτό ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών στη Θεσσαλονίκη ,όπου κάτω απο το πρόσχημα της προστασίας του νόμιμου βασιλιά στο θρόνο των Παλαιολόγων , πραγματοποιείται το κίνημα των Ζηλωτών το 1342. Καταλύονται τότε όλες οι τοπικές αρχές της πόλης και την εξουσία αναλαμβάνουν τα στελέχη του κινήματος.Ο φίλος του Καντακουζηνού,στρατοπεδάρχης της πόλης,Θέοδωρος Συναδινός, μαζί με πολλους τρομοκρατημένους ευγενείς καταφεύγουν στο φρούριο του Γυναικόκαστρου ,στο σημερινό Κιλκίς για να σωθούν από το μένος των επαναστατημένων λαικών μαζών.

 Στο μεταξύ στην Κωνσταντινούπολη ,οι λαϊκές μάζες είχαν κι αυτές ξεσηκωθεί εναντίον του Καντακουζηνού ,όπως και σε άλλες  πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης.  Τέλη του 1341, ξέσπασε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία εμφύλιος πόλεμος.

Οι Ζηλωτές  με συντονισμένες ενέργειες τότε καθάρισαν την πόλη από τα ύποπτα στοιχεία και κήρυξαν τον πόλεμο ενάντια στον σφετεριστή Καντακουζηνό. Μαζί τους ήταν σύσσωμος ο λαός. Οι συγκρούσεις ήταν σφοδρές και ανηλεείς.

143411223

Στο μεταξύ ο Καντακουζηνός μόλις έμαθε τις εξελίξεις στη Θεσσαλονίκη, ζήτησε τη συνδρομή των  Σερβων και με τα πιστά του στρατεύματα κατευθύνθηκε προς τη Θεσσαλονίκη.  Οι Ζηλωτές βρέθηκαν σε κίνδυνο. Το Παλάτι που έβλεπε με συμπάθεια το κίνημά τους, έστειλε στρατιωτικές ενισχύσεις . Παράλληλα, ο Αλέξιος Απόκαυκος που πήρε τη θέση του Καντακουζηνού στο Παλάτι της Πόλης, έφτασε στη Θεσσαλονίκη . Πήρε τον τίτλο του γενικού αρχηγού του στρατού της πόλης . Τότε  οι Σέρβοι, δέχονται να βοηθήσουν τον σφετεριστή και φτάνουν έξω από τη Θεσσαλονίκη. Και πάλι όμως ο Απόκαυκος με τον αυτοκρατορικό στρατό έσωσε την πόλη.
Ο Καντακουζηνός   ζήτησε στη συνέχεια τη βοήθεια του φίλου του, Τούρκου ,Ουμούρ Μπέη, που ήταν εμίρης του Αϊδινίου. Οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία να λεηλατήσουν τη χώρα. Πολλοί αιχμάλωτοι πουλήθηκαν στις αγορές δούλων στη Σμύρνη και την Προύσα. Όταν μάλιστα πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη ο λαός της πόλης υπέφερε τα πάνδεινα. Τα προάστια λεηλατήθηκαν. Οι αγρότες με τα ζώα τους κατέφυγαν μέσα στην πόλη. Προκλήθηκαν επιδημίες από τα ζώα που ψοφούσαν από έλλειψη τροφής.
Ο κίνδυνος επιδημιών ήταν μεγάλος. Ωστόσο οι Ζηλωτές άντεξαν. Ο Ουμούρ Μπέης επέστρεψε στην Ασία, λεηλατώντας ό,τι είχε απομείνει και αφήνοντας 6.000 άνδρες για βοήθεια στον Καντακουζηνό. Οι Σέρβοι, από την άλλη μεριά κατέλαβαν όλη σχεδόν τη Μακεδονία (1344-1345) και μόνο η Θεσσαλονίκη έμεινε ελεύθερη.

Επίσης, το 1347 ξέσπασε στην Κωνσταντινούπολη επιδημία πανούκλας, που οδήγησε στο θάνατο, κατά ορισμένες εκδοχές, έως και τα 8/9 του πληθυσμού της Βασιλεύουσας. Τον ίδιο καιρό, σημειώθηκαν διαμάχες μεταξύ των Βενετών και Γενουατών, με πεδίο μάχης την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Προσπαθώντας να επιλύσει το πρόβλημα που του προκαλούσε αυτή η αναταραχή, ο Ιωάννης Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο το 1349. Νέα μάχη το 1352 είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Μελανότερο ίσως σημείο της διακυβέρνησής του είναι η συμμαχία του με το Σουλεϊμάν πασά, σε εκστρατεία κατά του Ιωάννη Ε’, ο οποίος πολιορκούσε την Αδριανούπολη ενάντια στο διοικητή της, γιο του ίδιου του Καντακουζηνού. Οι τουρκικές ορδές επιδόθηκαν στις γνωστές τους συνήθειες των σφαγών και της λεηλασίας, πράξεις που στα μάτια των Βυζαντινών υπηκόων έγιναν με τη συγκατάθεση ή έστω την ανοχή του συν-αυτοκράτορά τους.

Το 1354, η ερημωμένη από καταστροφικό σεισμό Καλλίπολη εποικήθηκε από Τούρκους του Σουλεϊμάν, οι οποίοι (προσκεκλημένοι του ίδιου του Καντακουζηνού) διαπίστωσαν και μόνοι τους τον πλούτο και την ευφορία της Θράκης. Έτσι, πατούν για πρώτη φορά πόδι με αξιώσεις στην ίδια την ευρωπαïκή γη, λίγα χιλιόμετρα μακριά από την ίδια τη Βασιλεύουσα.


11s7mn-thumb-large
Τειχη θεσσαλονικης

Το 1345 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν δύο διοικητές (άρχοντες). Ο Ιωάννης Απόκαυκος (γιος του Αλέξιου) ως αντιπρόσωπος της κεντρικής κυβέρνησης και ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ένας από τους αρχηγούς των Ζηλωτών. Σύντομα ο Απόκαυκος συνωμότησε με τους ευγενείς και δολοφόνησαν τον Παλαιολόγο. Πολλοί από τους ηγέτες των Ζηλωτών φυλακίστηκαν. Ο  Απόκαυκος, συμφώνησε να παραδώσει την πόλη στον γιο του Ιωάννη Καντακουζηνού Μιχαήλ. Οι Ζηλωτές όμως αντέδρασαν. Έτσι ο εμφύλιος πόλεμος ξανάναψε. Το τι έγινε δεν περιγράφεται. Και από τις δυο μεριές πολέμησαν με λύσσα.Το φονικό βάσταξε μια δυο μέρες. Στο τέλος όμως οι Ζηλωτές κέρδισαν τη μάχη. Κάθε εξάρτηση από την Πόλη και το Παλάτι έπαψε. Μάλιστα  η Θεσσαλονίκη από το 1347 ως το 1349 ανακηρύχθηκε αυτόνομη δημοκρατία. 
  Ο Καντακουζηνός κάλεσε σε βοήθεια τον Ορχάν που έστειλε 20.000 άνδρες με επικεφαλής του Σουλεϊμάν. Οι Ζηλωτές ζήτησαν τη βοήθεια των Σέρβων που είχαν αρχηγό τον Στέφανο Ντουσάν. Ήθελαν να του παραδώσουν την πόλη για να αποφύγουν αντεκδικήσεις. Οι Σέρβοι έφτασαν έξω από τη Θεσσαλονίκη, αλλά η άφιξη των Τούρκων έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στους Ζηλωτές. Τον Αύγουστο του 1349 ,βυζαντινός στρατός και στόλος μπήκε στη Θεσσαλονίκη.
 Ο Καντακουζηνός σε ομιλία του σε λαϊκή συνέλευση, χαρακτήρισε τους επαναστάτες «συμμορία». Φυσικά, οι Ζηλωτές σφαγιάστηκαν σαν αρνιά  Η Θεσσαλονίκη έζησε μέρες φρίκης και απερίγραπτης τρομοκρατίας. Ο νέος αρχιεπίσκοπος Γρηγόριος Παλαμάς, εμπαθής εχθρός των Ζηλωτών, πρόσταξε ,στις εκκλησίες να εκφωνηθούν συμφιλιωτικοί λόγοι και να ξορκιστούν οι δαίμονες, οι Ζηλωτές δηλαδή.

Οι συνέπειες του πολύχρονου εμφυλίου πολέμου μεταξύ Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγου και Ιωάννη Στ’ Καντακουζηνού ήταν ολέθριες για την αυτοκρατορία και το μέλλον της. Όπως γράφει ο Κρουμπάχερ στο έργο του «Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας» :
«Η προδοτική φιλαρχία του μανιακού ανθρώπου, ο οποίος προσεκάλει τους Οσμανούς, έσκαφεν κυρίως τον τάφον του κράτους. Το 1354 κατέλαβον οι Τούρκοι την Καλλίπολιν και ούτως ηνοίγετο πλέον εις αυτούς η προς Ευρώπην οδός».
Το ίδιο έτος, ο Ιωάννης Παλαιολόγος, έγινε απόλυτος κυρίαρχος του Βυζαντίου, αναγκάζοντας τον Καντακουζηνό να παραιτηθεί και να καταφύγει στο  Αγιο Όρος ως μοναχός, όπου έγραψε την ιστορία του και αφιερώθηκε σε θεολογικές σπουδές.

Αυτή ήταν η ιστορία της πρώτης λαϊκής δημοκρατίας στην παγκόσμια ιστορία, αλλά και του μοιραίου ανθρώπου που άνοιξε τις πύλες του Βυζαντίου στους Οθωμανούς εκατό χρόνια πριν την άλωση της Πόλης.

Πηγές: Γ. Κορδάτος, «Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1342-1349», 1975

            ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΤΕΜΕΚΕΝΙΔΗΣ, «Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΛΩΤΩΝ ΣΤΗ                                              ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 1342-1349», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ, 2001.

            διαδικτυο:       hagiasofia1453.blogspot
                                        mixanitouxronou

Κυριακή 8 Μαρτίου 2020

                                   ΕΛΕΝΗ ΑΡΧΙΓΕΝΗ

Ελένη Αρχιγένη

Η Ελένη Αρχιγένη το γένος Φενερλή γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1823.  Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας από το Φανάρι. Ο παππούς της, Ιωαννης Φάχρης και τα αδέλφια της, Παυλάκης Φενερλής και Ευανθία Θεοφιλίδου, υπήρξαν εθνικοί ευεργέτες.
Το 1848 παντρεύεται τον Επιβατιανό  επιστήμονα,τον πετυχημένο ιατρό, Σαράντη Αρχιγένη. Για χάρη του, εγκαταλειπει την κοσμοπολιτικη ζωή της Πόλης και εγκαθίσταται στην  κωμόπολη των Επιβατών Ανατολικής Θράκης.
Η λόγια Ελένη, κόρη μεγαλοαστικής οικογένειας, θα συμβάλλει με την προσωπικότητά της και τις άοκνες προσπάθειές της, ώστε η άγνωστη κωμόπολη των Επιβατών να ξεπροβάλλει ως άστρο στον πνευματικό ορίζοντα της Θράκης. Ιδρύουν το 1857, με το σύζυγο της, Σαράντη -ο οποίος στο μεταξύ διορίζεται καθηγητής της ιατρικης σχολής στο Πανεπιστημιο του Γαλατα Σεράι και επιλέγεται ως  προσωπικός γιατρός του Σουλτάνου-,σπουδαία πνευματικά Ιδρύματα, τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια.
Τα Αρχιγένεια διέθεταν αρχικά Παρθεναγωγείο, Ορφανοτροφείο, Οικοτροφείο και αργότερα απέκτησαν Νηπιαγωγείο, Ναό αφιερωμένο στους Τεσσαρακοντα Μάρτυρες και Αρρεναγωγείο.

Ο Σαραντης Αρχιγένης εικονιζεται σε πτυχίο των Αρχιγενειων στο οποιο αναπαρισταται η αρχιτεκτονική των Ιδρυμάτων
                                     

Το επίπεδο σπουδών ήταν πολύ υψηλό και συναγωνίζονταν εκείνο των Αρσάκειων σχολείων στην ελεύθερη Ελλάδα. Αποφοιτώντας οι Αρχιγενειάδες προικοδοτούνταν  με 5000 γρόσια με στόχο να διδάξουν, όπου ζούσε τουρκόφωνος ελληνισμός και να ιδρύσουν σχολεία ελληνικά, όπου δεν υπήρχαν. Για την  πνευματική προσφορά τους στο έθνος, ο Αρχιγένης τιμήθηκε από το βασιλιά της Ελλαδας, Γεώργιο Α΄.
Η εισοδος των Αρχιγενείων. Λειτουργεί ως Πανεπιστημιακή Σχολή σήμερα.
.

Στη διαθήκη του ο Αρχιγένης  αποκαλεί την Ελένη: ''Ιδρύτρια και συγχρόνως πολλά ποιήσασα και καταβαλούσα πολλούς αγώνας και υποστάσα πολλούς κινδύνους, υπέρ αναδείξεως και παγιώσεως των Ιδρυμάτων...'''
Στους Επιβάτες, όπως ήταν αναμενόμενο, έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και ευγνωμοσύνης. Ωστόσο μετά το θάνατο του συζύγου της, κάποιοι από την τοπική δημογεροντία κίνησαν ''αγωγή' 'εναντίον  αυτής και του θετού γιού της για κακοδιαχείριση των Ιδρυμάτων,κάτι που  γέμισε με πίκρα τις τελευταίες μέρες της  ζωής της.
Ο Σαράντης και η Ελένη Αρχιγένη τάφηκαν ο ένας διπλα στον άλλο, κατόπιν επιθυμίας τους στους Επιβάτες. Αγάλματά τους στήθηκαν στα Αρχιγένεια, στην αίθουσα του Ελληνικού Φιλολογικου Συλλόγου στην Πόλη, στη Σχολή Νεοχωρίου στο Βόσπορο.
 Επιτύμβια στήλη παραγγέλθηκε από την Ελένη μετά το θάνατο του συζύγου της, στα φημισμένα εργαστήρια της Τήνου. Είναι αντιγραφή από αρχαίες επιτύμβιες στήλες των Αθηνών της κλασικής εποχής. Ο Σαράντης με το δεξί του χέρι πιάνει το χέρι της γυναίκας του, ένδειξη ισότητας,σεβασμού και εκτίμησης. Το μπαστούνι που κρατά στο δεξί του χέρι  και το οποίο έχει τυλιγμένο ένα φίδι, συμβολίζει το επάγγελμά του γιατρού.


  Την πλάκα κατάφεραν  να φέρουν στην Ελλάδα οι Επιβατιανοι  το 1971, όταν επισκέφτηκαν τα πάτρια εδάφη. Ο τότε πρόεδρος της κοινότητας, Ιωαννης Δαβίτης,  κατάφερε να αποσπασει τη στήλη, δωροδοκώντας τον Τούρκο φύλακα του αρχαιολογικού χώρου, όπου βρίσκοταν και στη συνέχεια πλήρωσε μαρμαροτεχνίτη για να μικρύνει το πάχος της από 40 στα 5 εκατοστά, ώστε να μπορέσουν να την περάσουν από τα σύνορα.
   Σήμερα η στήλη, μαζί με τις προτομές των δυο ευεργετών (δωρεά Τζιβανοπουλου) κοσμούν το πιο κεντρικό σημείο των Ν. Επιβατών, το χώρο έξω από το κτίριο που λειτουργεί σήμερα ως αίθουσα δημοτικών συμβουλίων του Δήμου Θερμαϊκού, πάνω στον κεντρικό δρόμο Περαίας-Ν.Μηχανιώνας.



Πηγές: διαδίκτυο, wilipaideia
Δράκος Ευστράτιος: Τα θρακικά
Θάνος Κουμπαρούλης: Επιβατών Εγκώμιον



Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2020

   ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ  ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 10 Φεβρουαρίου 1776. Ήταν το έκτο από τα εννιά παιδιά του Αντωνίου Καποδίστρια και της Αδαμαντίας Καποδίστρια το γένος Γονέμη. Ο πρωτόκοκος γιός ήταν ο Βιάρος, κατόπιν ο Βίκτωρ, μετά ο Ιωάννης, ο Αυγουστίνος και ο Γεώργιος. Από τις τέσσερις αδελφές, η Ευφροσύνη και η Ευφημία έγιναν μοναχές, η Στέλλα παντρεύτηκε τον Σπυρίδωνα Πολυλά και η Μαρία τον Νικόλαο Ροδόσταμο.
Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Ιουστινόπολη η οποία μετά την πτώση της Ρωμαίκής Αυτοκρατορίας μετονομάσθη σε Capo d’ Istria, από την περιοχή της σημερινής Κροατίας. Από εκεί, η οικογένεια ήρθε στην Κέρκυρα, τον ιδ΄ αιώνα περίπου, όπου ο Αντώνιος Καποδίστριας ο οποίος είχε τον τίτλο του Κόμη, ο τίτλος του κόμη του είχε απονεμηθεί απο τον τον Δούκα της Σαβοίας και κατόπιν απο την Ενετική Πολιτεία. Στην Κέρκυρα γνώρισε την σύζυγό του Αδαμαντία, όπου και η δική της οικογένεια ήταν γραμμένη στο libro d’ oro του νησιού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, από μικρή ηλικία, έμαθε εκτός των άλλων λατινικά, γαλλικά, ιταλικά, πιάνο και ιππασία. Συνδέθηκε πνευματικά με τον ηγούμενο της Μονής της Πλατυτέρας π. Συμεών. Το 1792 κάνοντας ιππασία έπεσε από το άλογο το οποίο τον παρέσυρε για αρκετή απόσταση. Τη διάσωσή του ο Καποδίστριας την απέδωσε σε θαύμα της Παναγίας. Υπάρχει μάλιστα στη μονή της Πλατυτέρας ακόμη και σήμερα αναπαράσταση του γεγονότος φιλοτεχνημένο από λαικό ζωγράφο. Σε ηλικία 17 ετών πήγε στην Πάδοβα της Ιταλίας να συνεχίσει τις σπουδές του.

ΠΑΔΟΒΑ
Ο Καποδίστριας έρχεται για να σπουδάσει, σε ηλικία 17 ετών, στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Το πανεπιστήμιο της Πάδοβας ήταν το 17ο και 18ο αιώνα κέντρο της μόρφωσης των Ελλήνων από όλη την υπόδουλη Ελλάδα. Πολλοί Έλληνες φοιτητές μάλιστα διακρίθηκαν και ως καθηγητές του Πανεπιστημίου της. Οι Έλληνες φοιτητές είχαν οργανωθεί μάλιστα και σε όμιλο, όπου υποδεχόταν και βοηθούσαν τους νέους φοιτητές που έρχονταν στην Πάδοβα. Ο Καποδίστριας παρακολούθησε φιλοσοφία, νομικά και ιατρική. Σημειωτέον ότι την εποχή εκείνη οι φοιτητές μπορούσαν κατόπιν δύο χρόνων φοίτησης να ζητήσουν να εξεταστούν από ειδική επιτροπή καθηγητών του Πανεπιστημίου, και αν αποδεικνυόταν ότι είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους έπαιρναν το δίπλωμά τους. Ο Καποδίστριας ζήτησε και εξετάστηκε και επιτυχώς πήρε το πτυχίο του ως ιατρός στις 10 Ιουνίου του 1797 και επέστρεψε στην Κέρκυρα.

Στις 27 Απριλίου 1801 ο Καποδίστριας μαζί με τον Νικόλαο Σιγούρο έφτασαν στην Κεφαλονιά. Εκεί εκφώνησε τον πρώτο του πολιτικό λόγο ζητώντας τη βοήθεια όλων των κατοίκων ώστε να διατηρηθεί η αυτονομία της Ιονίου Πολιτείας. Έβλεπε ότι το νέο σύνταγμα δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες του κόσμου, αλλά η ίδρυση της ανεξάρτητης Ιονίου Πολιτείας, παρ' όλες τις ελλείψεις της, έπρεπε πάση θυσία να διασφαλιστεί. Αν δινόταν η εντύπωση στους ξένους ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να συνεργαστούν χωρίς την επιβολή των ξένων δυνάμεων, τα πράγματα θα ήταν δύσκολα για το μέλλον.

 ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ
Στην Κεφαλονιά συνάντησε κατόπιν ιδίας πρωτοβουλίας τον πρωτεργάτη της επανάστασης στο νησί, τον πλούσιο Κόμη Ευστάθιο Μεταξά και μετά από πολύωρη συζήτηση τον έπεισε να σταματήσει τις ταραχές. Ενώ ο Ευστάθιος Μεταξάς πείστηκε, τα αδέλφια του Ανδρέας και Καίσαρας ξεκίνησαν μία ανταρσία, την οποία αυτή τη φορά ο στρατός κατέστειλε και ο Ανδρέας Μεταξάς συνελήφθη. Ο πόλεμος όμως συνεχίστηκε και η αντιπαράθεση του Ληξουρίου με το Αργοστόλι κορυφώθηκε. Ο Καποδίστριας με επίμονες προσπάθειες κατάφερε να επαναφέρει την ηρεμία στο νησί και να γίνει αποδεκτό το νέο σύνταγμα. Από την πρώτη του δημόσια εμφάνιση έδειξε τα χαρίσματα του ως πολιτικός. Επέστρεψε στην Κέρκυρα.

ΛΕΥΚΑΔΑ  1807

Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων προσπάθησε να καταλάβει την Λευκάδα (Αγία Μαύρα). Η Ιόνιος πολιτεία διόρισε τον Καποδίστρια στις 2 Ιουνίου 1807 ως έκτακτο στρατιωτικό διοικητή της Αγίας Μαύρας. Αποδεχόμενος την πρόταση δήλωσε: «Αἰσθάνομαι ὅτι αἱ δυνάμεις μου εἶναι ἀπεριορίστως κατώτεραι τῆς ὑπηρεσίας εἰς τὴν ὁποίαν ἐκλήθην. 

Έφτασε στην Λευκάδα τον Ιούνιο του 1807. Πρώτο μέλημά του ήταν η οργάνωση της άμυνας από στερεά και θάλασσα. Η Λευκάδα χωριζόταν από την ηπειρωτική Ελλάδα από μία αβαθή τάφρο. Εύκολα θα μπορούσε να επιχωματωθεί και να καταληφθεί το νησί. Η τάφρος διανοίχτηκε και τοποθετήθηκαν τρία πυροβολοστάσια για την προάσπισή της. Κάλεσε όλο το λαό να βοηθήσει στο έργο αυτό και δεν δίστασε να εργαστεί και ο ίδιος ώστε να εμπνεύσει και να εμψυχώσει τους Λευκαδίτες. Περιγράφει ό ίδιος στην έκθεση του προς την Γερουσία: «Ἠ ἐναρξις τῆς ἐργασίας τὴν 7ην τρέχοντος μὲ εὗρεν εἰς τὴν ἐξοχὴν, εἰς τὰς ἀλυκάς. Μετὰ τὴν συγκέντρωσιν ἐξακοσίων ἐργατῶν ἐκ τῆς νήσου καὶ ἐκ τῆς πόλεως, ἄνευ τινὸς ἐξαιρέσεως, ὡμίλησα εἰς τοῦτο τὸ πλῆθος. Πάντες, πλήρεις τοῦ πλέον εὐγενοῦς ἐνθουσιασμοῦ, ἔλαβον ἀνὰ χεῖρας τὰ ἀγροτικὰ ἐργαλεῖα καὶ ἤλθον εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ἐργασίας. Ἐγὼ ὁ ἴδιος, οἱ ἀναπληρωταί μου, πολλοὶ ἱερεῖς, ἤλθομεν, διὰ νὰ δείξωμεν τὸ παράδειγμα εἰς τοῦτο τὸ πλῆθος τοῦ κόσμου, πρῶτοι εἰργάσθημεν κύπτοντες ἐπὶ τῆς σκαπάνης καὶ τοῦ λίσγου.»

Αφού τελείωσε με την οργάνωση της άμυνας από την ξηρά οργάνωσε και την άμυνα από την θάλασσα. Μίσθωσε πλοία από Κεφαλονίτες πλοιάρχους φοβούμενος μία συνεργασία του Γαλλικού ναυτικού με τον Αλή πασά. Ο Αλή πασάς τελικά βλέποντας την οργανωμένη άμυνα και έχοντας την απειλή των ηπειρωτικών στρατιωτικών σωμάτων στα μετόπισθεν του στρατού του, αποχώρησε. Ο Καποδίστριας έδειξε έτσι ότι δεν ήταν μόνο διπλωμάτης και έξοχος πολιτικός αλλά διέθετε οργανωτικά και στρατιωτικά προσόντα.
Κάλεσε σε συνεργασία πολλούς οπλαρχηγούς, όπως τον Αντώνη Κατσαντώνη, τον Κίτσο Μπότσαρη, τον Λάμπρο Τζαβέλα, τον Γρίβα, τον Βαρνακιώτη, τον Μπουκουβάλα κ.ά. Λέγεται ότι εκεί γνώρισε για πρώτη φορά και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το μεγαλύτερον, το θαυμαστότερον, το ελληνικώτερον κατόρθωμα του αειμνήστου Καποδιστρίου υπήρξεν η εν Λευκάδι συγκέντρωσις όλων των ενδοξωτέρων καπετανάτων της Ρούμελης προς υπεράσπισιν της κινδυνευούσης Λευκάδος, και ο αδελφικός σύνδεσμος, όστις προέκυψεν εκ της συγκεντρώσεως ταύτης μεταξύ των σημαντικωτέρων οπλαρχηγών της δουλωμένης Ελλάδος. Οι κλέφται μεταμορφώθησαν εις κλεφτουριάν, δηλαδή απέβαλον την ιδέαν της ατομικής κεχωρισμένης κατά των εχθρών αντιδράσεως και συνησπίσθησαν και συνετάχθησαν υπό την αρχηγίαν του Κατζαντώνη εις στρατόν εθνικόν, εν και μόνον σύνθημα, άσπονδον κατά των τυράννων της πατρίδος πόλεμον, ένα και μόνον σκοπόν επιδιώκοντα, την απελευθέρωσιν της βασανιζομένης μητρός των».
Στο μεταξύ οι Ρώσοι ηττήθηκαν από τον Ναπολέοντα, σύναψαν ανακωχή μαζί του και υπέγραψαν τη συνθήκη του Τιλσίτ στις 8 Ιουλίου του 1807. Τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στη Γαλλία και η Επτάνησος Πολιτεία καταργείται. Ο Καποδίστριας επέστρεψε πικραμένος στην Κέρκυρα.

Στο Παρίσι δεν ξέχασε την αγαπημένη του πατρίδα, αλλά έδωσε μεγάλη μάχη για την ανεξαρτησία των Ιονίων Νήσων. Κατάλαβε όμως ότι η πλήρης ανεξαρτησία ήταν αδύνατη γιατί οι Άγγλοι ήθελαν την απόλυτη κυριαρχία επί των Επτανήσων. Μόνο με την προστασία μιας ξένης δύναμης θα μπορούσε να υπογραφεί μία τέτοια συνθήκη. Τελικά, οι Άγγλοι επείσθησαν να υπογράψουν στις 5 Νοεμβρίου 1815 τη συνθήκη για τα Επτάνησα. Τα Ιόνια Νησιά ήταν πλέον ανεξάρτητο κράτος με την επωνυμία «Ηνωμένοι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων» υπό την προστασία της Αγγλίας. Ο ίδιος γράφει: «Είναι η πρώτη πράξις που υπέγραψα ως Πληρεξούσιος (υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας) και μου είναι ευχάριστο να γνωρίζω ότι αυτή αφορά εις τα συμφέροντα της πατρίου γής».
Στις 26 Νοεμβρίου 1815 αναχώρησε για την Πετρούπολη.