ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΑΡΧΙΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΓΕΝΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ
Ο Σαράντης Αρχιγένης αναδείχθηκε σε διακεκριμένο επιστήμονα με συγγραφικό έργο , διετέλεσε προσωπικός ιατρός του Σουλτάνου και διέθεσε όλη του την περιουσία στην ίδρυση και λειτουργία των Αρχιγένειων Εκπαιδευτηρίων.
«Τι ήσαν οι Επιβάτες προτού εμφανισθεί ο Αρχιγένης;» αναρωτιέται ο καθηγητής των Αρχιγενείων Αθανάσιος Παπαναστασίου. Και απαντά ο ίδιος: «ένα κοινό χωριό ,σαν τα άλλα εκει γύρω ,μια γεωργική πολίχνη.Παρουσιάστηκε ένας Αρχιγένης για να υποχρεώσει τα γράμματα και την ιστορία να ομιλούν με σεβασμό για τη γενέτειρα του και σήμερα και στο μέλλον……»
Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων των Επιβατών ,με το Αρσάκειο στην
Αθήνα και το Νηπιαγωγείο της Θεσσαλονίκης, συγκαταλέγονταν στα πιο διακεκριμένα πνευματικά κέντρα του Ελληνισμού.
Πραγματικά ,τα Αρχιγένεια ,αποτέλεσαν εκπαιδευτήρια υψηλού επιπέδου που διέσωσαν και διέδωσαν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, μέσα στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κόσμησαν τους Επιβάτες , προκαλώντας το θαυμασμό στους επισκέπτες και τους διερχόμενους, καθώς ήταν κτισμένα στον κεντρικό δρόμο που ένωνε την Ανδριανούπολη με την Κωνσταντινούπολη .
Στο περιοδικό Θρακικά(1957), αναφέρεται πως στις αρχές του 20ου αιώνα "δυό πόλεις ,εκτός της Βασιλεύουσας, ήταν οι πιο εμπορικές στα παράλια της Προποντίδας, η Ραιδεστός και η Πάνορμος, λογιωτέρα όμως όλων οι Επιβάτες".
Πως όμως εκτοξεύτηκε ο φτωχός Σαράντης Αρχιγένης ,στη σφαίρα των αθανάτων;
Η ζωή του μοιάζει σαν μύθος.
Γεννήθηκε το 1809,στους Επιβάτες Ανατολικής.Θράκης. Το 1821 τις πρώτες μέρες της Ελληνικής Επανάστασης ,οι Τούρκοι για αντίποινα, σκότωσαν τον πατέρα του και κατάσχεσαν την περιουσία του. Ο Σαράντης Τρανίκος –όπως ήταν το πραγματικό του όνομα –ήταν τότε 12 ετών.Έτσι από μικρός αναγκάστηκε να εργαστεί σε ψαροκάικα για να συντηρήσει την οικογένεια του. Παράλληλα όμως ξεχώριζε και για την ευρυμάθεια του στο σχολείο .Στο σπίτι του Φαναριώτη καθηγητή Λογάδη, όπου εργαζόταν, μάζευε τις σταγόνες των κεριών και με αυτές σχημάτιζε λυχνάρι για να φωτίζει τις νύχτες του και να μελετά.
Όταν ο Λογάδης πληροφορήθηκε το γεγονός, συγκινημένος αναφώνησε : «Συ, ω παι θα γίνεις…αρχή του Γένους….» και έτσι με το νέο του πλέον όνομα, Αρχιγένης, γράφτηκε με εισήγηση του Λογάδη στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Αποφοίτησε με άριστα και κατόπιν υπηρέτησε ως δάσκαλος στην Ανδριανούπολη και στη Φιλιππούπολη. Όνειρο του όμως, ήταν να σπουδάσει γιατρός στο Παρίσι, αλλά η οικονομική του κατάσταση δεν το επέτρεπε. Ο πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Παρίσι τότε, Ρεσίτ Πασάς ,εκτιμώντας το ήθος και την ευφυία του ,αποφάσισε να καλύψει τα έξοδα των σπουδών του. Όταν δε επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη ,παρουσίασε τον Αρχιγένη στο Σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ, λέγοντάς του : «Μεγαλειότατε, να το δώρο μου από την Ευρώπη»
Ο Σαράντης Αρχιγένης διετέλεσε καθηγητής παθολογίας στην «Ανώτατη Οθωμανική Ιατρική Σχολή «(Γαλατά Σεράι) για 30 χρόνια και τιμήθηκε πολλές φορές για την επιστημονική του ικανότητα με παράσημα από το Σουλτάνο Ασίζ. Με την εντατική του εργασία έγινε γνωστός σε όλη την Πόλη. Πάντα φιλάνθρωπος και φιλεύσπλαχνος στάθηκε στον πόνο φτωχών και πλουσίων. Άνθρωπος με μεγάλο πνευματικό ορίζοντα αλλά και ωραίο ψυχικό κόσμο ,θέλησε να προσφέρει την περιουσία του για τη μόρφωση της νέας γενιάς, εκμεταλλευόμενος τη συνθήκη των Παρισίων του 1856 που υποχρέωνε την Οθωμανικη Αυτοκρατορία να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις υπέρ των χριστιανών .
Στο έργο του είχε συμπαραστάτη τη γυναίκα του Ελένη Φενερλή ,γόνο αριστοκρατικής οικογένειας από το Φανάρι. Το όραμα του Αρχιγένη πήρε σάρκα και οστά στις 8 Μαρτίου 1857 ,όταν μπήκε ο θεμέλιος λίθος των Αρχιγενείων , από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Κύριλλο Β’. Βρισκόμαστε 29 χρόνια μετά την έναρξη της πρώτης οργανωμένης εκπαιδευτικής προσπάθειας από τον Καποδίστρια και ενώ η ελεύθερη Ελλάδα αγωνίζεται με ανεπαρκή μέσα να απαλλαγεί από το σκοτάδι της μακραίωνης δουλείας, την ιδια εποχή, εμφανίζεται στη βόρεια άκρη της Προποντίδας ένας πνευματικός αστέρας πρώτου μεγέθους: «Τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια Θήλεων ». Εμπλουτισμένα με βιβλιοθήκη 1300 τόμων και με πλήρη συλλογή οργάνων για το μάθημα της φυσικής, χημείας και στερεομετρίας, περιλάμβαναν στο πρόγραμμα τους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς, ενώ το όλο πνεύμα ήταν προσηλωμένο στην Ορθόδοξη παράδοση. Στο μέσο της αυλής υπήρχε διώροφο Ορφανοτροφείο ,όπου σιτίζονταν και σπούδαζαν φτωχά και ορφανά κορίτσια.
Το 1868 ιδρύθηκε το «Ελένειον Αρρεναγωγείον». Το πτυχίο του αναγνωριζόνταν από την Ακαδημία των Παρισίων. Το 1873 λειτούργησε το Αρχιγένειο Νηπιαγωγείο. Επίσης, με δαπάνη του Αρχιγένη, κτίστηκε δημοτικό σχολείο στο διπλανό χωριό, το Οικονομειό. Δίκαια, λοιπόν, ο Σαράντης Αρχιγένης κατέκτησε το σεβασμό και τη λατρεία όλων. Λέγεται μάλιστα πως όταν παραβρέθηκε στις σχολικές εξετάσεις των Αρχιγενείων, το Μάιο του 1868, προσέτρεξε τόσο πλήθος από τη γύρω περιοχή για να τον υποδεχτεί που χρειάστηκε να υποστηρίξουν την αίθουσα τελετών για να μην καταρρεύσει.
Όπως γράφει η Ζωή Σακκίδου,δασκάλα των Αρχιγενείων: «…η φύσις είναι φειδωλή εις ανάδειξιν τοιούτων ανδρών». Στην ανέλιξη του όμως δεν υπήρχε τίποτα μεμπτό. Δεν υπήρξε καμιά κρυφή συμφωνία με τους κυβερνώντες. Πολλές φορές, σε μέρες πονηρές, όταν το εθνικό μας ζήτημα στην Πόλη δυσχέραινε, ο Αρχιγένης ήταν πάντα ο από μηχανής θεός για να υπερασπισθεί τα δίκαια των Ελλήνων και της Εκκλησίας. Για την προσφορά του αυτή τιμήθηκε το 1864 από το βασιλια της Ελλαδος ,Γεώργιο τον Α.
Τα Αρχιγένεια διένυσαν 65 χρόνια ζωής μέχρι το 1922 . Όλο αυτό το διάστημα χρησίμευαν ως φυτώριο τολμηρών διδασκαλισσών ,οι οποίες ως ιεραπόστολοι της Ελληνικής γλώσσας εξορμούσαν στα βάθη της Ανατολής να διδάξουν με αυταπάρνηση τα πρώτα γράμματα στους τουρκόφωνους Έλληνες, στη Μ.Ασία, στον Πόντο, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τα νησιά του Αιγαίου, την Κύπρο και την Αίγυπτο. Προικοδοτούνταν μάλιστα-όσο ήταν εν ζωή ο Σαράντης Αρχιγένης- και με το ποσό των 5000 γροσίων για να ιδρυσουν σχολεία.
Δυστυχώς όμως, μέχρι σήμερα, η προσφορά των Αρχιγενείων στο Ελληνικό έθνος δεν έχει προβληθεί από την πνευματική κοινότητα της χώρας μας. Ο καλύτερος φόρος τιμής θα ήταν έστω μία αναφορά στα σχολικά εγχειρίδια για τα ιδρύματα που αποτέλεσαν τον πνευματικό φάρο της Ανατολικής Θράκης, τις τελευταίες δεκαετίες της παραμονής των Ελλήνων στην Ανατολή.
Ο Σαράντης Αρχιγένης μας άφησε πολύτιμη κληρονομιά την κατευθυντήρια ιδέα του: πως το Γένος είχε ανάγκη από παιδεία για να οδηγηθεί στον ιδανικό προορισμό του. Η επιγραφή άλλωστε, που καλωσόριζε τον επισκέπτη του Ελένειου Αρρεναγωγείου, έγραφε: «Πενία και ατιμία αφαιρείται παιδεία» που σημαίνει ότι ''η φτώχεια και η ατιμία εξαλείφονται με τη μόρφωση.'': Μήνυμα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο!!
ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ
Ν.Επιβάτες 10-Ο9-2020
 |
| Επιμέλεια αφίσας: Ρουσάκη Αιμιλία Σχολιασμός αφίσας: Στη φωτογραφία εικονίζεται η είσοδος των Αρχιγενείων-σήμερα λειτουργεί ως Πανεπιστημιακή σχολή-με τον πυργο του ρολογιου στο κέντρο που στηρίζεται σε δύο κίονες. Δεξια της εισόδου υπαρχει ακόμα εντοιχισμένη με ελληνικά γράμματα η πινακίδα του ιδρύματος:''ΑΡΧΙΓΕΝΕΙΟ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟ'' . Επάνω δεξιά εικονίζεται το ζεύγος των ευεργετών . Επάνω αριστερά εικονίζονται τα πτυχία αποφοίτων από το Αρχιγένειο Παρθεναγωγείο και από το Ελένειο Αρρεναγωγείο. Τα κείμενα που διανθίζουν την αφίσα σηματοδοτούν την πνευματική ακτινοβολία των Εκπαιδευτηρίων. Στη μαρκιζα του κτιρίου προστεθηκε η επιγραφή της εισόδου του Ελένειου Αρρεναγωγείου ,η οποία δεν σώζεται. |
Βιβλιογραφία: ''Επιβατών Εγκώμιον'',Θάνος Κουμπαρούλης
''Ενα όνομα ,δύο τόποι.Επιβατες Ανατολικής Θράκης- ΝέοιΕπιβάτες Θεσσαλονίκης''
Μαριάνθη Παλάζη
''Επιβατών Μνήμες'' Γιωργος Καριώτης
